MICROFOON VAN DE MAAND MEI 2025

Deze maand is er opnieuw een hoofdrol voor de Western Electric 394-W. Om te vieren dat we nu al honderd jaar kunnen genieten van elektrische geluidsopnamen, organiseerde ik op 2 April een sessie, waarbij gebruik werd gemaakt van mijn 100 jaar oude Western Electric 394-W condensatormicrofoon en vintage opnameapparatuur, in de vintage Artone Studio, in Haarlem.
In 1925 bracht Western Electric apparatuur voor elektrische geluidsopnamen uit. De complete set bestond uit een WE 394-W microfoon, Western Electric versterkers en WE snijkop. De snijtafel (opnamedraaitafel) was gemaakt door Scully, een fabrikant die eerder al snijapparatuur voor akoestische opnamen maakte. Het geluid werd op platen met een waslaag vastgelegd.

Elektrische opnamen hadden een veel ruimer frequentiebereik; 60-5000Hz. Akoestische opnamen hadden maar een bereik van 200-2400Hz, waarbij enkel luide instrumenten en vocalen konden worden opgenomen.
Als complete opnameset werd de apparatuur door Western Electric, onder de naam 'Westrex', geleased aan platenmaatschappijen Victor en Columbia. Beide maatschappijen moesten diep in de buidel tasten, ze moesten ieder $ 50.000 vooruit betalen (nu $ 760.000) en variabele royalties per plaat van ca $ 0,01.

Het systeem werd ook aangeboden aan filmbedrijven, de opgenomen platen konden synchroon met films worden afgespeeld. Warner Brothers was destijds het enige filmbedrijf dat de productie van geluidsfilms aandurfde, in de Verenigde Staten. In 1927 zou Warner Brothers de eerste synchrone geluidsfilm uitbrengen: 'The Jazz Singer'. Hoewel in de hele film maar 291 woorden werden gesproken, was het een doorslaand succes, en volgden de andere maatschappijen rap.

De Artone studio beschikt over vintage Westrex versterkers en snijkop en een Scully snijtafel, waardoor de gebruikte apparatuur komt dicht in de buurt komt van wat er in 1925 werd gebruikt, om de eerste elektrische geluidsopnamen te maken.
Omdat ik graag muziek uit 1925 wilde laten horen, had ik het geluk dat de gerenommeerde jazz musici van de 'Louis Armstrong Celebration Band' graag aan de opnamen wilden meewerken. Trompettist en zanger Michael Varekamp, pianist Harry Kanters, drummer Erik Kooger en bassist Harry Emmery, hebben jaren ervaring met optredens in binnen en buitenland en vele opnamesessies op hun conto, maar toch was deze sessie bijzonder. Niet alleen vanwege de oude apparatuur, maar vooral omdat er maar één microfoon werd gebruikt. Daardoor moest de geluidsbalans van tevoren worden gemaakt, achteraf was dat niet meer te veranderen. Het betekende dat het volume dat de musici produceerden hun afstand tot de microfoon bepaalde. Bij het inspelen in de studio werden de afstanden geoptimaliseerd; Michael Varekamp's trompet bleek het luidste, dus hij kreeg een plek die het verst bij de microfoon vandaan was. Drummer Erik zat verder naar voren, pianist Harry nog wat dichter bij en bassist Harry stond het dichtst bij de microfoon. Bij de akoestische opnamen van voor 1925 was het onmogelijk om een contrabas goed op te nemen, het instrument produceerde daarvoor te weinig volume en werd destijds daarom vervangen door een tuba.
Omdat Michael Varekamp ook de zangpartijen voor zijn rekening nam, moest hij daarvoor steeds naar de microfoon toe lopen, zodat zijn vocalen goed werden geregistreerd.
Zo was de mix van tevoren al bepaald, tegenwoordig gebeurt dat altijd pas na afloop van de opnamen en kan een mix weken in beslag nemen.
De opnamen werden direct-to-disc gemaakt, de muziek werd direct in de groeven gesneden, dus iedereen moest de nummers helemaal goed spelen, om de opnamen niet te bederven; een fout betekende het einde van de opname. Gelukkig was dat met deze musici geen enkel probleem, ze speelden steeds trefzeker en foutloos en zo werden er in een paar uur in totaal vijf nummers opgenomen.
Achteraf werden de plaatopnamen gedigitaliseerd. Destijds werd van de opgenomen plaat, de 'master', een matrijs vervaardigd, waarvan dan platen werden geperst. In dit geval was dat niet nodig, maar de uitstekende geluidskwaliteit van de master is te horen in de videoclip. Zo klonk een nieuwe plaat in 1925, zonder de krassen en tikken die het geluid na een aantal keer afspelen zou ontsieren.

Veel meer modellen zijn te vinden zijn in mijn boek Witnesses of Words. Meer informatie daarover is te vinden op: www.witnessesofwords.com